Zonder een radicale vernieuwing in de visie op onderwijs veranderen nieuwe initiatieven niets.
Leerlingen zijn te weinig betrokken bij de les en er moet meer worden gekeken naar het individuele talent, aldus de Onderwijsinspectie. Nieuwe initiatieven als de Steve JobsSchool springen hierop in en willen innoveren. Kinderen door middel van technologie voorbereiden op een snel veranderende toekomst. De belangrijkste beweegredenen: het maximale potentieel aan kwaliteiten uit het kind halen en onderwijs beter laten aansluiten op de leefwereld van kind en ouder. Weinig opzienbarende motieven, het zijn beloften die ons vandaag de dag in iedere onderwijsfolder worden gedaan.
Kennis in een samenleving
Met de gepresenteerde visie op de rol van kennis in onze samenleving wordt wél een nieuwe koers gevaren. Het vergaren van feitenkennis zou in belang afnemen. In plaats daarvan moeten kinderen leren omgaan met de alomtegenwoordigheid van digitale informatie en het eigenhandig vinden van passende kennis en nodige vaardigheden. In gewone mensentaal: we leren kinderen naar eigen interesse (online) informatie verzamelen en hoe ze er hun voordeel mee kunnen doen. Technologie is hierin een doel of tool, net zo u wilt.
Helaas is kennis niet als vanzelf aanwezig. Een oud-leraar vertelde mij ooit: het intellect onderscheidt zich doordat hij verbanden ziet en tot nieuwe inzichten komt. De benodigde creatieve geest wordt gevoed door de hersenen op verschillende wijzen te prikkelen. Problemen waarmee onze toekomstige leiders te maken krijgen, vragen om de capaciteit van het interdisciplinair denken en vinden van oplossingen. Kinderen van nu moeten daarom met meer in plaats van minder menselijk contact te maken krijgen, blootgesteld worden aan gevarieerde online en offline stimuli en basale kennis opdoen buiten de eigen interesses. Creatief gebruik van het brein zal leiden tot pionieren en een kennissamenleving die tot bloei komt. Niet door ze via de digitale snelweg informatie te leren hamsteren, maar de ruimte te geven om te experimenteren. Basiskennis heeft hierin niet alleen een belangrijke rol vanwege de feitelijkheden zelf, misschien nog belangrijker is het leren komen tot nieuwe inzichten. Leren door doen en de ruimte krijgen om zelf fouten te maken.
‘Vrij’ onderwijs
Schuilt het werkelijke probleem dan in deze nieuwe onderwijsvormen? Geenszins. Het recht op vrij onderwijs is een mooi goed, maar wordt nu ernstig beknopt in potentie. In plaats van de ruimte te bieden voor werkelijke innovatie, wordt nog immer aangestuurd op de gestandaardiseerde kennisdeling en bijbehorende toetsing. Afkomstig uit een tijd waarin informatie schaars was, is overdracht verworden tot einddoel. Niveaus stellen we vast op basis van de reproductie van antwoorden tijdens een CITO-toets. Scholen worden afgerekend op deze resultaten en er is ze alles aan gelegen te investeren in dit formele ‘schoolniveau’.
Uitdaging van de eeuw
De komende 30 jaar zullen wereldwijd meer mensen onderwijs genieten dan ooit tevoren. In deze inflatie van ‘intelligentie’ schuilt de uitdaging van de 21e eeuw. Het smeekt om een overheid die verder kijkt dan feiten. Het slechts gestandaardiseerd aansturen op kennis beknelt en remt maatschappelijke ontwikkeling af. Is er werkelijk voor iedere vraag één goed antwoord of kunnen we ons met een minimale hoeveelheid creativiteit voorstellen dat er meer is dan dat?
De kritieken op de Steve JobsSchool zijn deels begrijpelijk, maar kennen schuld toe aan de verkeerde. Kiezen we als samenleving voor het strikt vasthouden aan en afrekenen op gestandaardiseerde kennisoverdracht óf benutten we het recht op vrijheid van onderwijs ten volle voor slagkracht en innovatie? De educatie van kinderen draait om meer dan het kennisniveau waarmee zij school verlaten. Wil het werkelijk bijdragen aan de toekomst dan dienen zij net zo goed beoordeeld te worden op individuele creativiteit, flexibiliteit, innovatiekracht en sociaal-cultureel burgerschap.
Het gebrek aan visie maakt helaas dat we achter de feiten aan blijven lopen.